دکتر علیرضا رضایی فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و اطفال

بیش فعالی

 

کودکان نعمت های خدادادی و شیرین و هدیه زندگی پدران و مادران هستند. همانطور که می دانید تمام افراد دارای تفاوت های فردی بسیاری با یکدیگر هستند. این تفاوت ها باعث تمایز هر فردی از فرد دیگری می شود. دنیا بر اساس تفاوت ها می چرخد و ویژگی های فردی هر شخصی می تواند منحصر به فرد و خاص خود فرد باشد. هر کودیک برای خود دنیای وسیعی از ویژگی ها  ، عادات و رفتارهای خاص خود می باشد. کودکان دنیای پیچیده ای دارند که بهتر است با دقت تمام به آن توجه شود. تفاوت های رفتاری در بین کودکان به وضوح مشاهده می شود. رفتار و عادات هر کودکی با کودکی دیگر متفاوت است.

بسیاری از مادران و پدران از این موضوع شکایت دارند که کودکشان شیطنت بسیار زیادی داشته و دارای حالاتی مثل بیقراری و نا آرامی مداوم است. اینکه کودک بسیار پر تحرک بوده و به طور مرتب در حال فعالیت و شیطنت است. گاهی نیز والدین ، اظهار می دارند که کودک شان تمرکز حواس کافی نداشته و یا حتیدچار ضعف زیاد در یادگیری هستند. در این گونه موارد ، کودکان مورد تنبیه و سرزنش والدین قرار گرفته و به دنبال علت اصلی این مشکل نیستند.

کودکان بیش فعال کودکانی هستند که بسیار فعال و پر انرژی و پر تحرک هستند. این کودکان یک جا آرام نمی نشینند و مدام در حال تکاپو بوده و علاوه بر نا آرامی بسیار زیادی که در آن ها مشاهده می شود ، به نوعی اشتیاق فراوانی برای خرابکاری و کار های اشتباه و خطرناک در آن ها وجود دارد. به این صورت که اشیاء و اجسام را پرت کرده و یا آن ها را می شکنند. این کودکان اسباب بازی های خود را شکسته و خراب کرده و علاوه بر آن وسایل خانه را برداشته ، دستکاری کرده و خراب می کنند. نکته مهم این است که کودکان بیش فعال  به کارهای پرخطر علاقه نشان داده و هیچ ترسی از عواقب آن ندارند. به همین خاطر دارای رفتارهای بی ملاحظه و دور از ترس بوده و دیگران را نگران می کنند. برخی از والدین تصور می کنند که این گونه رفتارها به دلیل شجاعت کودکان شان است ، در صورتی که احساس خطر و ترس نوعی احساس غریزی و طبیعی بوده و وجود آن برای هر فردی ضروری بوده و همچنین می بایست این احساس ترس در کودکان وجود داشته باشد.

انرژی و هیجان و فعالیت های کودک بیش فعال غالبا برای والدین نگران کننده است. برخی از والدین از این موضوع نگران هستند که ممکن است کودک شان دچار اختلال بیش فعالی شده باشد . اما باید توجه کرد که بیش فعالی دارای علائم خاص خود است. بیش فعالی نوعی اختلال است که حدود 8 درصد از کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران بیشتر از دختران مشاهده می شود که دلیل خاصی برای آن وجود ندارد. ویژگی ها و رفتارهای خاص بیش فعالی از سال های اولیه رشد آغاز می شود.

 

بازی های خطرناک مانند بازی با کبریت و یا کارد و چاقو نشان دهنده  میل و گرایش کودکان بیش فعال به انجام رفتارهای غیر طبیعی و دور از ذهن است. برخی از کودکان بیش فعال دارای رفتارهای تند و پرخاشگرانه ای هستند. در این گونه رفتارهای پرخاشگرانه احتمال آسیب رساندن به دیگران وجود دارد. این کودکان با این گونه رفتارهای غیر قابل پیش بینی و پرخاشگرانه ، نه تنها می توانند باعث کودکان و یا اطرافیان خود شده ، بلکه ممکن است به حیوانات نیز آسیب برسانند. برخی از این کودکان تمایل شرکت در کارهایی که شامل تخلف از قوانین و مقررات محسوب می شود را داشته و در تقلب و سرقت نیز شرکت می کنند.

از نظر اجتماعی ، کودکان بیش فعال مدام مورد تنبیه و سرزنش دیگران قرار گرفته و تاثیر مثبتی بر دیگران نمی گذارند. آن ها دچار بی دقتی بوده و بدون توجه به جزییات ، در راس انتقاد والدین و دیگران قرار می گیرند. حتی در زمان ارتباط با کودکان دیگر دچار مشکل بوده و به راحتی نمی توانند با کودکان دیگر ارتباط برقرار کرده و در این موضوع  دچار مشکل می شوند. این کودکان اغلب به حرف و دستورات دیگران توجهی نکرده و از عهده تکالیف مدرسه خود بر نمی آیند.

 

تفاوت کودک بیش فعال با شیطان

 

در برخی موارد تشخیص کودک شیطان و بیش فعال و رفتارهای آن ها با یکدیگر مشکل شده و والدین در این مورد دچار اشتباه می شوند. کودک بیش فعال ، غالبا دارای فعالیت های بسیار پیچیده تری نسبت به کودک شیطان می باشد. کودک بیش فعال از نظر هیجانی بسیار هیجانی بوده و معمولا در تمام کارها جستجو ودخالت می کند. در این زمینه بیش فعالی نباید با شیطنت کودکانه اشتباه گرفته شود. البته بیش فعالی و شیطنت هر کدام از منظر خود اختلالی شایع محسوب شده و در اغلب کودکان وجود دارد. بنابراین نمی توان هر کودک شیطانی را بیش فعال دانست.

 

 

نشانه ها و ویژگی های بیش فعالی

 

بیش فعالی ویژگی ها و نشانه های مشخصی دارد از جمله : کمبود توجه و تمرکز ، پر تحرکی ، بروز اعمال ناگهانی  و غیر قابل پیش بینی و تمایل به رفتارهای پر خطر ، کمبود توجه و کم توجهی. البته کم خوابی و بی قراری از بارزترین نشانه های کودکان بیش فعال است. از دیگر نشانه های بیش فعالی می توان به موارد دیگری همچون رشد نا مناسب و مشکل در حوزه های رفتاری ، اجتماعی ، شناختی ، تحصیلی ، هیجانی و فیزیکی نام برد.

از نقطه نظر مشکلات رفتاری می توان به مواردی همچون عدم توجه ، حواس پرتی ، عدم کنترل ، تحریک پذیری ، سرپیچی از فرمان ، پرخاشگری ، دروغ گویی و ریسک پذیری ... اشاره کرد. علاوه بر این کودکان بیش فعال از نظر یادگیری و مسائل مربوط به درس و تحصیل نیز دچار مشکل هستند. این کودکان  دارای مشکلات هیجانی مانند افسردگی ، نا آگاهی و اعتماد به نفس پایین هستند.

اگر کودک شما نمی تواند به جزییات توجه نموده و در زمان انجام تکلیف مدرسه با عدم تمرکز همراه بوده و دچار فراموشی و حواس پرتی شده و به طور مرتب وسایل خود را گم می کند ، این کودک دچاراختلال بیش فعالی است.

 

علائم و نشانه های کودک شیطان

 

انرژی و شیطانی کردن بیش از حد در کودکان گاهی برای والدین نگران کننده بوده و والدین نگران این مساله هستند که ممکن است کودک دچار بیش فعالی شده باشد. اما  بین کودک شیطان و بیش فعال تفاوت های زیادی است. شیطنت در تمام کودکان وجود دارد و درواقع شیطنت در کودکان از ویژگی های رفتاری کودکان محسوب می شود. البته تشخیص بیش فعالی و علائم آن معمولا تا زمانی که کودک به سن مدرسه نرسیده است ، قابل تشخیص نیست. اگر علائمی همچون افسردگی ، عدم تمرکز، پرخاشگری ، پرتحرکی و نافرمانی از دستورات و انجام کارهای پر خطر در کودک تان مشاهده نمی شود ، کودک شما تنها کودکی شیطان بوده و این رفتارهای شیطنت آمیز از ویژگی های اجتناب ناپذیر هر کودکی محسوب می شود.

بیش فعالی در دوران نوجوانی نیز باعث بروز مشکلاتی برای فرد و والدین می شود. این افراد با حس تمایل به انجام اعمال پر خطر سلامت خود و افراد دیگر را به خطر می اندازند.  مشکلات ثانویه و رفتار های بزهکارانه در این نوجوانان مشاهده می شود. . نوجوان بیش فعال دارای شخصیت ضد اجتماعی و تمایل به مصرف مواد مخدر داشته و به همین منظور والدین خود را در معرض نگرانی قرار می دهند. کودک بیش فعال وقتی که بزرگتر می شود درکارهای گروهی مشکل داشته و نمی تواند در مدرسه آرام و قرار گیرد.

 

تشخیص کودک بیش فعال

 

برخی از والدین در مورد بیش فعال بودن کودک خود به درستی رفتار نمی کنند. گاهی بیش فعالی کودک خود را نادیده گرفته و گاهی نیز از این موضوع طفره رفته و سعی می کنند که بر این مساله سرپوش گذارند . برخی از والدین نیز در تشخیص و مراجعه به منظور درمان مشکل بیش فعالی دچار سردرگمی شده و یا راه درستی را انتخاب نمی کنند. به همین دلیل درمان به موقع در این کودکان صورت نگرفته و مشکلات بعدی را در پی خواهد داشت.  توصیه می شود که تشخیص بیش فعالی توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود . متخصص مغز و اعصاب با انجام آزمایشات و معاینات مخصوص علائم بیش فعالی را بررسی کرده و شما را در جریان قرار می دهد. زمانی که احتمال بیش فعالی در کودک شما از طرف متخصص مغز و اعصاب رد شد ، توصیه می شود که فرزند تان  تحت نظر روانپزشک و مشاور مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهادات لازم در این مورد صورت گیرد.   کودک بیش فعال معمولا از حدود سه سالگی و همزمان همراه با رشد عملکرد ها و فعالیت حرکتی بیش فعالی را نشنا می دهد. اما معمولا تشخیص این بیماری تا شروع دوران پیش دبستانی و دبستان به تاخیر می افتد.

 

 

داروهای بیش فعالی

 

رایج ترین دارو برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی ، / ریتالین/ است. ریتالین بر قشر مغز و تالاموس اثر داشته و از جذب مجدد دوپامین در سلول های عصبی جلوگیری می کند. البته والدین در مورد مصرف این دارو در فرزند خود  مردد بوده و از عوارض و آسیب های احتمالی آن نگران هستند. البته مصرف هر دارویی با عوارضی نیز همراه خواهد بود اما زمانی که مصرف ریتالین با دستور و تجویز پزشک متخصص تجویز شود ، سود و مزیت آن همراه با احتمال عوارض در نظر گرفته می شود.  استفاده از داروهای محرکی همچون ریتالین سبب کاهش بیش فعالی ، افزایش توجه ، کاهش رفتارهای منفی ، موفقیت تحصیلی و بهبود روابط اجتماعی می شود. مصرف ریتالین به عنوان دارو برای بیش فعالی تجویز گردیده و اعتیاد آور نمی باشد

 

علت بیش فعالی

 

علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا به صورت ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمال می رود که این کودکان در بخش های مربوط به تمرکز در مغز دچار مشکل جزئی هستند. از عوامل موثر در بروز این اختلال معمولا سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر است. حتی تحمل اجباری دود سیگار توسط مادر نیز سبب بروز اختلالات رفتاری در کودک می گردد.  مسمومیت ناشی از سرب مانند دود اتوموبیل و آلودگی هوا ، غذاهای محتوی افزودنی های شیرین کننده مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی ، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در غذاهای آماده استفاده می شود.... همگی در ایجاد این بیماری نقش مهمی دارند. در صورت عدم توجه به درمان کودکان بیش فعال ممکن است  این کودکان در آینده دچار مشکل افسرگی و گاه رفتار بزهکارانه شوند.

 

درمان بیش فعالی

 

پس از مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب و انجام آزمایشات مختلف و مخصوص توسط پزشک ، و همچنین تشخیص بیش فعالی کودک راه های درمان بیش فعالی ارائه می شود. البته درمان سریع و قطعی برای این اختلال وجود ندارد ولی علائم بیش فعالی قابل شناسایی و کنترل می باشند. برای درمان بیش فعالی توصیه می شود که والدین در این رابطه به کسب اطلاعات بیشتری بپردازند. هر چند کنار آمدن با کودک بیش فعال کمی سخت است اما با رهکارهای صحیح و مناسب می توان آن را کنترل نمود. درمان دارویی و همچنین برنامه های تربیتی ویژه ای متناسب با نیازهای فرزند در این مورد موثر خواهد بود. والدین باید از تنبیه کودک خود پرهیز کرده و با محبت و مهربانی با او رفتار کنند. دارو درمانی با تجویز پزشک متخصص کمک موثری در این زمینه محسوب می شود. در این مورد خانواده ، مدرسه و معلم می توانند با یکدیگر همکاری داشته و راهکارهای مناسب ارائه دهند.  مطالعات نشان داده است که  درمان بیش فعالی از طریق یک  رژیم های غذایی مناسب و مخصوص می تواند کارساز باشد.

توصیه می شود که در مصرف بیش از اندازه شکر و غذاهای حاوی شیرینی در کودکان بیش فعال پرهیز کنید . غذاهایی مانند کیک ، شکلات ، شیرینی ، نوشابه های شیرین و تحریک کننده. بهرحال انواع مختلفی از داروها نیز وجود دارند که در درمان و کنترل این اختلال مورد استفاده قرار می گیرند. پزشک متخصص یک داروی مناسب را با موثر ترین مقدار و دوز مصرفی وزمان بندی مخصوص برای درمان این بیماری تجویز می کند.

 

به طور کلی توصیه می شود در هنگام رفتار با کودک بیش فعال این موارد توسط والدین رعایت شود:

 

در هنگام صحبت کردن با کودک با او ارتباط چشمی داشته باشید

با جملات ساده صحبت کنید

رفتار خود را با سن کودک متناسب کنید

خود را به جای کودک بگذارید.

مصرف دارو برای کودکان بیش فعال به طور دائم نبوده و با تجویز و نظر پزشک می تواند کنترل و کم کم قطع گردد.

بر اساس تحقیقات انجام شده مشخص شده است که مکمل امگا 3 می تواند باعث درمان اختلال بیش فعالی شود. محققین متوجه شده اند که رژیم غذایی مناسب نیز می تواند نقش مهمی در رفتار و عادات کودک داشته باشد.. اسید های چرب امگا 3 از دسته مواد غذایی هستند که حتما باید مصرف شوند زیرا بدن توانایی ساخت آن را ندارد. منابع مهم امگا 3 نیز شامل ماهی ، روغن زیتون ، و مکمل های دارویی هستند. بر اساس تحقیقات مشخص شده است که بین مصرف امگا 3 و کاهش علائم و اختلال بیش فعالی رابطه زیادی وجود دارد.

مقالات

آمونیاک بالا

اختلالات متابولیک

اوتیسم

بیماری هایپر گلایسینی غیر کتوتیک

سمیت ناشی از داروی والیورات ( والپروئیک اسید )

سندرم گیلن باره

جراحی صرع

اختلال بیش فعالی کم توجهی

صرع مقاوم به درمان

فلج مغزی

گزارشی در مورد بیمار مغز و اعصاب

همه چیز درباره ریتالین

اضطراب در كودكان براى ورود به مدرسه